Fot. GJ

"Żołnierze Fuhrera"

Grzegorz Janowski

Fotografie stereoskopowe z widokami miast, ciekawych obiektów historycznych i przyrodniczych często pojawiają się na rynku antykwarycznym. Jednak zestaw który przyniesiono mi do niedawno do sprzedaży jest niewątpliwie ciekawostką i to nie tylko dlatego, że jest kompletny i w pięknym stanie zachowania ale i ze względu na temat, zawiera bowiem 100 fotografii stereoskopowych wykonanych w Polsce w trakcie i tuż po kampanii wrześniowej i nosi tytuł "Die Soldaten Fuhrers im Felde".

Fotografia stereoskopowa -to technika polegająca na wykonaniu dwóch zdjęć obiektu z różnych punktów widzenia. Takie fotografie, gdy umieścimy je w specjalnej przeglądarce-stereoskopie, dają wrażenie trójwymiarowej przestrzeni. Patrzymy bowiem prawym okiem na fotografię wykonaną z prawego punktu widzenia i lewym okiem - z przeciwnego punktu. Po raz pierwqszy fotografie stereoskopowe zademonstrowano publicznie w roku 1851 na Wystawie Światowej w Londynie gdzie zachwyciła się nimi nawet królowa Wiktoria. Potem nastała wielka moda na stereoskopy która trwała aż do lat 30-tych XX w. Do wykonywania zdjęć produkowano specjalne aparaty stereoskopowe. Wydawano wiele serii przedstawiających odległe kraje, zabytki,widoki i wydarzenia historyczne. Do rozpowszechnienia stereoskopii przyczyniły się również Fotoplastykony w których można było oglądać często ręcznie kolorowane fotografie.

Album który trafił do antykwariatu został wydany w 1940 r przez wydawnictwo Raumbild-Verlag Otto Schonstein z Monachium w formie oprawionej w płótno księgi z wklejanymi fotografiami dowódców niemieckich i mapami kampanii oraz opisem działań. Dodatkowo w okładkach w specjalnych kieszeniach umieszczono 100 stereoskopowych fotografii z jesieni 1939 r oraz prosty, składany stereoskop. Zdjęcia wykonali prof. Heinrich Hoffmann i Hugo Jaeger. Wszystkie kompletne i zachowane w dobrym stanie. Przedstawiają zniszczenia wojenne, Westerplatte, Warszawę po kapitulacji, Hel, zniszczony sprzęt wojskowy i polskich jeńców oraz wspólne z Sowietami wytyczanie nowej granicy czy defiladę wojsk niemieckich w zdobytej Warszawie. O ile pojedyncze fotografie z tego wydawnictwa pojawiają się na rynku, to kompletny i pięknie zachowany album, to rzadkość.

Dziś fotografie stereoskopowe i stereoskopy pełnią funkcje zabawek, produkowano nawet jednorazowe aparaty do zdjęć stereoskopowych. Jednak mimo rozwoju techniki filmowej i fotograficznej do dziś dawne fotografie stereoskopowe zadziwiają trójwymiarowym efektem no i pamiętajmy o wielkiej wartości dokumentalnej jaką mają stare fotografie. Smak dawnych czasów można poznać jedynie w ostatnim czynnym Fotoplastykonie w Warszawie przy al. Jerozolimskich 51, lub w zaciszu domowym (jeżeli oczywiście mamy mamy kolekcję fotografii i stereoskop).

Grzegorz Janowski

.